Eind mei 2024 startte een team van maritiem archeologen van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed een aanvullend waarderend onderzoek naar het historische scheepswrak de Burgzand Noord 17, ook wel bekend als het Palmhoutwrak. In dit wrak werden eerder al talloze unieke textielvondsten gedaan. Dit keer ging het echter niet om zijde, maar behandelde ik bundels van vermoedelijk wollen weefsels in verre gaande staat van degradatie. Aan mij de taak dit zeer zwakke materiaal zo te conserveren, dat het behouden blijft en toegankelijk is voor het verdere onderzoek dat nog gaat komen. Een hele klus. Stap 1 van de behandeling was het zoveel mogelijk verwijderen van sediment en zand afkomstig van de zeebodem. Dit moest voorzichtig gebeuren om te voorkomen dat het afbrokkelende textiel ook wordt weggespoeld.Een continue proces van opletten en aanpassen dus. In samenwerking met de UvA en met mijn collega’s Renate van Oosterhout en Hanneke Kramer, hebben we al het textiel kunnen spoelen. De tweede kritieke stap in het proces was het drogen. Om krimp en vervorming tegen te gaan, is het textiel ingevroren en gevriesdroogd, in plaats van dat het te drogen is neergelegd. Door te vriesdrogen wordt het water door middel van sublimatie uit het textiel verwijderd, dat wil zeggen dat het water niet verdampt, zoals bij nat textiel gebeurd, maar dat het water van de vaste vorm (ijs) naar gasvorm (damp) gaat.In samenwerking met het bedrijf Kunstwacht te Delft kon worden gevriesdroogd, een proces dat drie weken heeft geduurd.
Dit is een brieftas van Michiel de Ruyter, uit de collectie van het Zeeuws maritiem MuZEEum in Vlissingen. De behandeling van dit object was zeer minimaal. Voorkomen moest worden dat er verder materiaalverlies zou optreden, maar verder is getracht zo min mogelijk moderne materialen toe te voegen. Ook heeft het object een nieuwe steun gekregen waar hij permanent op bewaard wordt.
De resten van deze 17e- of 18e-eeuwse (bever) vilten hoed (collectie Zeeuws maritiem muZEEum) had een nieuwe steun nodig zodat het geheel opnieuw in de tentoonstelling geplaatst kan worden. Omdat de hoed een archeologische vondst is, zijn niet alle delen van de stof bewaard gebleven, waardoor het onduidelijk is hoe het origineel er ooit uit heeft gezien. Na achtergrond onderzoek is het deze interpretatie van de vorm geworden. De nieuwe steun is nog duidelijk te onderscheiden van de originele stof. Toch voegt de nieuwe steun, gemaakt van fosshape, zich beter naar het originele object dan het eerdere karton.
Archeologische hoed van (bever) vilt, gesteund op een nieuwe steun van fosshape; Collectie MuZEEum te Vlissingen
Koptisch textiel komt oorspronkelijk uit Egypte en is vaak te dateren tussen de 3e en de 12de eeuw. Het is dan ook niet vreemd dat het textiel vaak zeer zwak is. Ter voorbereiding van de tentoonstelling 'Textiel uit Egypte' van het Rijksmuseum voor Oudheden te Leiden, zijn verschillende grote en kleine Koptische fragmenten voorbereid op een (voor het oude textiel) een langdurige tenoostelling. Hiervoor zijn de fragmenten zorgvuldig om beklede borden gemonteerd
.
Conservering koptisch fragment. Boven voor behandeling; onder na behandeling; Collectie RMO te Leiden
Een unieke archeologische vondst van zeventiende-eeuwse zijden kledingstukken en talloze fragmenten uit een scheepswrak bij Texel, Nederland, was in 2014 wereldnieuws. Een eerste inventarisatie vond plaats in 2016. Hoewel het grootste deel van de vondst tegen die tijd gedroogd was, bleek er nog een groep fragmenten vochtig te zijn gebleven. Dit was een unieke kans om onderzoek te doen naar de behandelmogelijkheden voor dergelijk textiel. Na het afwegen van alle uitkomsten van het onderzoek, is in 2018 het laatste deel van de collectie behandeld. De behandeling heeft voor transformatie van een diffuse prop textiel tot een verzameling leesbare en voor onderzoek toegankelijke textielfragmenten gezorgd. Er bleken ca. 60 fragmenten te zijn, te herleiden tot ca. 8 verschillende objecten/weefsels. Van sommige weefsels zijn slechts enkele fragmenten aanwezig, van andere weefsels zeer veel.
Nieuwsgierig? Het artikel over mijn onderzoek is via deze link te lezen.
Behandelen van archeologisch textiel, opgedoken bij Texel; Collectie Huis van Hilde te Castricum
Opgedoken textiel. Links: voor behandeling; rechts: na behandeling
Registreren van een lijfje opgedoken bij Texel
In 2014 vonden duikers van Duikclub Texel in een nieuw vrijgekomen scheepswrak bij Texel een kist vol textiel. Een belangrijk deel van de opgedoken schat bestaat uit zeventiende eeuwse kostuums. De toegepaste materialen en technieken zijn enorm rijk en gevarieerd. Een maritieme textielvondst van dit formaat is uniek in de wereld. Begin 2016 werd een eerste verkennend onderzoek uitgevoerd door twee Restauratoren in Opleiding (RIO) aan de Universiteit van Amsterdam (UvA). Dankzij dit onderzoek is meer inzicht gekregen in de opgedoken textielcollectie.
Lees meer over deze vondst op het BLOG van Modemuze.
.
Documenteren van japon opgedoken bij Texel
Egyptische mummies
Het oude Egypte staat onder andere bekend om het mummificeren van overledenen. Niet alleen mensen, maar ook veel dieren hebben dit proces ondergaan. Vele van deze mummies zijn eeuwen lang bewaard gebleven. Toch kan de huidige conditie van deze objecten enorm verschillen. Dit is onder andere afhankelijk van waar ze werden bewaard, hoe ze zijn behandeld en met name wat ze hebben doorgemaakt sinds hun ontdekking. De linnen windselen verouderen en beschadigden door allerlei oorzaken: toegevoegde harsen kunnen uitharden en ervoor zorgen dat het weefsel bros wordt; windselen kunnen beschadigd raken tijdens transport of hanteren; linnen verouderd door wisselende klimaatomstandigheden en licht, etc. In veel gevallen is het daarom noodzakelijk dat de windselen in meer of mindere mate geconsolideerd worden, om verder verval te vertragen. Hieronder enkele voorbeelden:
Consolideren van de voet van een mummie; object: eigendom van het Rijksmuseum van Oudheden, Leiden
Egyptische dierenmummie, gemummificeerde valk